Zwerfielosoof Peter Smith: “Wat jij kan doen, maakt alle verschil in de wereld”

“Iets goeds doen waarvan je denkt dat het geen verschil maakt, maar je doet het toch, dat is de grootste onontdekte kracht op aarde.” Door dit inzicht besloot de Zwerfielosoof Peter Smith in 2010 om vrijwilligersorganisatie KLEAN (Klagen Loont Echt Absoluut Niet) op te richten. KLEAN bedenkt inspirerende projecten die mensen stimuleren zwerfafval op te ruimen.  

Peter, de website van KLEAN heeft het over ‘The Power of One”, wat bedoelen jullie daarmee? 

“Dat wat jij kan doen, maakt alle verschil in de wereld. Wat jij aan positiviteit in de wereld zet, kan wel eens die bekende vlinderslag zijn die uiteindelijk een storm aan positieve veranderingen teweegbrengt. Daarom is ons logo ook een vlinder. De mensheid is ongelooflijk krachtig. Wij kunnen besluiten om iets of niets te doen. Vaak doen we niets, omdat we denken dat het toch geen verschil maakt. Iemand gooit een plastic flesje op straat in plaats van in de prullenbak met de gedachte: ach, er ligt toch al veel troep. Iemand anders loopt langs en ruimt het niet op met de gedachte: ach, dat ene flesje oprapen heeft toch geen zin. Ik enthousiasmeer mensen om wel iets te doen.”  

Jullie richten je vooral op zwerfafval omdat het principe van The Power of One daarbij zo goed zichtbaar is? 

“Ja! Ik heb berekend dat als 1 op de 4 Nederlanders iedere dag 1 stuk opraapt, we na drie dagen hard moeten zoeken om ergens nog zwerfafval te vinden. Als 1 op de 4 wereldbewoners dit doet, dan zouden we jaarlijks 8 miljard kilo zwerfvuil opruimen. Dat is dezelfde hoeveelheid vuil die er nu jaarlijks in onze oceanen bijkomt. Eigenlijk is de oplossing dus ongelooflijk simpel.” 

Hoe krijg je mensen volgens jou in beweging? 

“Door zelf positief gedrag te laten zien, want mensen durven dan sneller ook het goede te doen. Zoals ook Supporters van Schoon dat doen met opschoonacties en adoptie van schoongebieden. Toen ik tien jaar geleden begon met zwerfvuil oprapen, schaamde ik me daar voor. Ik zag het niemand om me heen doen en voelde me een beetje eigenaardig. Met KLEAN zijn we de acties begonnen waarbij we mensen opriepen 1 stuk vuil op te rapen en daar een selfie van te posten op social media. In 2014 bedacht een vrijwilliger van KLEAN daar een naam bij: zwerfie. Hoe meer mensen laten zien wat ze doen, hoe meer andere mensen durven mee te doen. Die actie is een groot succes geworden, het woord zwerfie is zelfs in het woordenboek van Van Dale opgenomen.” 

Er is ook een zwerfie-film op YouTube? 

“We zijn met een groep vrijwilligers in 2014 een dag naar de IJ-oevers van Amsterdam-Noord gegaan. Dat is een drukke plek waar de hele dag fietsers en voetgangers langskomen, er lag ongelooflijk veel rotzooi tussen de stenen van de kade. We vroegen mensen of ze bereid waren om 1 stuk afval op te ruimen. ‘Wat heeft dat nou voor zin, 1 stuk oprapen?’, kregen we vaak te horen. Toch deden genoeg mensen mee, ik schat 1 op de 5. Het resultaat zie je in het filmpje. Al die handelingen van mensen samen maakten echt het verschil.” 

Het plastic dat je opraapt, geef je vaak een mooie nieuwe bestemming. 

“Ik heb een reusachtige wereldbol van zwerfafval-plastic gemaakt: 'de Wereld van Zwerfvuil' die een tijdje heeft rondgedreven op verschillende plekken in Nederland. Daarmee hebben we aandacht gevestigd op het onderwerp zwerfafval en hoe belangrijk het is voor onze planeet om het op te ruimen. Daarna maakte ik een plastic madonna, een beeld van een liggende vrouw die haar baby de borst geeft van 12 meter groot. Het lag op het strand van Rio de Janeiro tijdens de Olympische Spelen daar. Ik werk nu aan een verbeterde versie van dat beeld, 3D-geprint van gerecycled plastic zwerfafval. Met dit beeld gaan we door Nederland reizen.” 

Waar vertel jij je verhaal? 

“Ik geef gastlessen en lezingen, en heb gratis andere gastlesgevers opgeleid.  We hebben aan meer dan 35.000 leerlingen les gegeven en voor circa 20.000 volwassen gesproken. Op scholen en in bedrijven, in de politiek en bij buurtverenigingen.” 

Je bent hier al tien jaar mee bezig, wat is jouw drijfveer? 

“Ik heb drie  kinderen, ik wil dat die later ook nog een beetje leuk kunnen rondlopen op onze planeet. Mijn zoontje vroeg op zijn zesde waarom ik zwerfvuil opraap van de straat, hij zag het andere ouders niet doen. ‘Dat doe ik voor jou’, heb ik hem uitgelegd. Omdat plastic zijn leefwereld vervuilt en uiteindelijk ook in de voedselketen terechtkomt, in producten die op zijn bord liggen. Hij vroeg daarop of ik niet iets kon achterlaten, zodat mensen kunnen zien dat iemand op die plek zwerfafval heeft opgeruimd. Briljant bedacht! Zo kwamen we bij KLEAN op het idee van vlindersjablonen die mensen kunnen bestellen: daarmee kun je iedere keer als je ergens een stuk vuil opraapt, met milieuvriendelijke krijtverf een vlinder achterlaten. Het is een klein symbooltje dat iemand daar even iets goeds, een vlinderslag,  voor de wereld heeft gedaan.” 

Hoe berekent Peter ‘The Power of One’? 

Uit onderzoek komt naar voren dat circa 10% van de Nederlanders ‘regelmatig’ zwerfafval op straat achterlaat. 40% van de Nederlanders zegt het ‘wel eens’ te doen. Van ‘regelmatig’ heb ik ‘elke dag’ gemaakt. Van 'wel eens' heb ik ‘eens in de week’ gemaakt. Verder ben ik ervan uitgegaan dat het gewicht van het achtergelaten stukje zwerfafval 25 gram is.   

De 'regelmatig' groep veroorzaakt dan dagelijks 42.500 kilo zwerfafval. De ‘wel eens’ groep 24.250 kilo per dag. Samen is dat 66.750 kilo per dag.   

Dat is veel! Maar als 1 op de 4 Nederlanders elk dag iets opruimt, hoeven zij elk maar circa 15 gram op te ruimen. Dat is minder dan het gewicht van pet-flesje.